Di tích lịch sử văn hóa ĐỀN THỜ ÔNG CẢ ĐĂNG VĂN TRƯỚC

1. Lịch sử hình thành đền thờ ông Cả Đăng Văn Trước

Vào năm 1809 làng Bình Tịnh được phong hiệu và đặt tên, là thuộc Tổng Bình Cách Trung, huyện Thuận An, phủ Tây Ninh, đấy là một làng có rất sớm ở Tây Ninh. Năm 1818 đời vua Gia Long (1802-1820), có ông trùm Đặng Văn Trước húy hiệu là Đặng Úy Dừa, đến làng Bình Tịnh làm đơn xin nhượng lại một số đất để khai khẩn, lập làng với tên gọi là Phước Lộc thôn.

Đất lành chim đậu, lưu dân các nơi tụ về cùng nhau mở đường, đào kênh, lập chợ, biến một vùng đất hoang vu, trở thành một khu vực trù phú về nông nghiệp và phát triển về thương nghiệp, tấp nập trên chợ dưới thuyền, kẻ mua người bán cùng nhau trao đổi sản vật; cùng với nhu cầu phát triển của cư dân, ông mua thêm một phần đất nữa để mở rộng địa giới của Phước Lộc thôn. rạch Trảng Bàng cùng với chợ cũ Trảng Bàng cũng ra đời từ đấy.

Đến năm 1822 đời vua Minh Mạng (1820-1841), ông được phong chức xã trưởng, Vào thời điểm này, giặc Miên thường hay vượt biên giới sang quấy nhiễu và cướp tài sản của nhân dân, nhưng đều bị ông trùm Đặng Văn Trước và dân binh dẹp tan, vì thế, địa giới của làng và các vùng ông cai quản được mở rộng ra, làng xóm có cuộc sống thanh bình, nhân dân được cuộc sống ấm no, nên ông được phong chức “cả” trong làng.

Năm 1826 có xảy ra một vụ cướp thuộc địa bàn ông cai quản, đến khi điều tra ông không có liên quan nên xét ông vô tội và được tha. Trên đường đi hầu kiện về gần đến cầu Trường Chừa, ấp Cây Cao vào quán nghỉ chân uống nước thì bị đầu độc chết. Ông cả Đặng Văn trước mất ngày 5/3 năm Bính Tuất (1826). Để tưởng nhớ người có công mở đất, đào kênh, lập chợ cùng với nhân dân chống giặc giữ làng, sau khi ông mất nhân dân trong vùng xây dựng một ngôi miễu thờ ở đầu rạch chợ cũ Trảng Bàng,

Ban đầu miễu Ông Cả làm bằng mái tranh, cột gỗ, vách tre. Đến năm 1939 ông Đặng Văn Đây hậu duệ của Ông Cả đứng ra xây mới miễu Ông Cả, miễu mới được xây kiên cố, nên gạch bông, tường gạch, mái ngói. Trong suốt những năm tháng chiến tranh ác liệt, miếu thờ ông Cả không bị suy siển gì.  Đến nay miễu thờ ông cả Đặng Văn Trước dù đã xây dựng gần 100 năm, đã qua nhiều lần sửa chữa nên hệ thống rường cột, vì kéo, xiên, trính, hiện nay được bảo quản khá tốt do nhân dân và kiến họ Đặng quản lý.

2.Các hiện vật và giá trị lịch sử của di tích.

Đền thờ Ông Cả Đặng Văn Trước được xây dựng được xây dựng ngay đầu kênh Trảng Bàng, công trình được xây dựng ngay từ khi khai hoang vùng Trảng Bàng. Kiến trúc miếu theo kiểu 8 mái, lợp ngói, với các đầu đao uốn cong có trang trí nghê, rồng. Bên trong có nhiều bức đại tự hoành phi và câu đối cùng với ngai thờ bài vị, đồ tế tự với nghệ thuật điêu khắc thật tinh xảo, sinh động đều có niên đại trên 100 năm.

Xu thế bảo lưu truyền thống, hiện tượng năng động thể hiện rõ nét, sáng tạo trong cung cách xây dựng, Đền thờ ông cả Đặng Văn Trước, toàn thể khối kiến trúc kiểu chữ Tam gồm tiền sảnh, nhà thờ chính, nhà phụ khép kín trong giản đơn, theo cấu trúc truyền thống Nam bộ, trên nền nóc là hình ảnh quen thuộc chủ đề chính vẫn là hình tượng “lưỡng long triều nguyệt”, “lưỡng long triều nậm rượu”, cá vượt vũ môn, long mã, con nghê, được gắn ốp bằng những mảnh gốm sứ nhiều màu sắc, những vật thờ cúng như khám thờ, hoành phi, câu đối, long ngai, hòm đựng sắc phong, tranh chữ, chạm trổ tinh xảo, với sơn son thếp vàng sáng ngời.